بازی‌های رومیزی (Board Games) از قدیمی‌ترین و در عین حال تازه‌ترین رسانه‌های سرگرمی و آموزش‌اند؛ از سنجه‌های سنگی «سنِت» مصر باستان تا بازی‌های مدرنِ مدیریتی و نقش‌آفرینی. امروزه موج بازی‌های رومیزی، با تکیه بر طراحی مکانیزم‌های نو و روایت‌های عمیق، مخاطبان را در سراسر جهان و ایران به دور یک میز می‌نشاند تا لذت رقابت یا همکاری رودررو را تجربه کنند.
تاریخچه و سیر تحول
بازهٔ زمانی
نقاط عطف
ویژگی برجسته
کهن‌سالان (۳۰۰۰ ق.م تا قرون وسطی)
سنِت، گو، شطرنج
تأکید بر انتزاع و استراتژی بلندمدت
دوران صنعتی (۱۸۰۰ –۱۹۵۰)
Monopoly، لودر
استفاده از قطعات تولید انبوه و قوانین ساده خانوادگی
انقلاب آلمانی (دهه ۱۹۹۰)
Catan، Carcassonne
Eurogame; تمرکز بر توازن، تعامل غیر تهاجمی، زمان بازی کوتاه
نسل هیبرید و داستان‌محور (۲۰۰۵ تا امروز)
Pandemic Legacy، Gloomhaven
ترکیب داستان اپیزودیک، همکاری گروهی و اجزای دیجیتال کمکی
گونه‌های رایج بازی‌های رومیزی
دسته
نمونه‌های مشهور جهانی
مهارت/حال‌وهوای شاخص
Eurogame
Catan، Ticket to Ride
بهینه‌سازی منابع، تعامل ملایم
Ameritrash
Zombicide، Arkham Horror
روایت پررنگ، تاس‌ریزی پرهیجان
استراتژی انتزاعی
شطرنج، Azul
تفکر ترکیبی، حداقل شانس
همکاری (Co-op)
Pandemic، Spirit Island
برنامه‌ریزی جمعی، مدیریت بحران
حزبی و پارتی گیم
Dixit، Codenames
خلاقیت کلامی، فضای شاد و شلوغ
وارگیم
Twilight Struggle، Memoir ’44
بازآفرینی نبردهای تاریخی، جزئیات تاکتیکی
کودک و خانوادگی
Rhino Hero، Outfoxed!
یادگیری قوانین ساده، مشارکت نسل‌ها
مهارت‌های پرورش‌یافته
حل مسئله و استراتژی – سنجش ریسک، برنامه ریزی چنددوره‌ای.
مذاکره و تعامل اجتماعی – چانه‌زنی، اتحاد موقت یا تقابل سازنده.
مدیریت منابع و اقتصاد خرد – تخصیص مهره و کارت در محدودیت زمانی.
هوش هیجانی و همدلی – در بازی‌های همکاری و داستان‌محور.
صبوری و قانون‌پذیری – رعایت نوبت، پذیرش نتیجه براساس قواعد.
صنعت بازی‌های رومیزی در ایران
طراحی و نشر داخلی: عناوینی چون «جالیز»، «بازار تهران»، «دژ»، «کاخ ذهن» و «راه ابریشم» نشان می‌دهد طراحان ایرانی دغدغه بومی‌سازی تم و مکانیزم را دارند.
رویدادها و فستیوال‌ها: نمایشگاه‌های سالانه در تهران، مشهد و شیراز vitrinی برای معرفی آثار جدید و کارگاه‌های آموزشی فراهم کرده‌اند.
فروشگاه‌ها و کافه‌بازی‌ها: این فضاها تبدیل به پایگاه گردهمایی جامعه گیمرها و محل تجربهٔ رایگان یا کرایهٔ بازی‌ها شده‌اند.
چالش‌ها: هزینه بالای تولید قطعات (مخصوصاً میپل و تاس سفارشی)، دسترسی محدود به چاپخانه UV، و نبود نظام منسجم کپی‌رایت عربی/فارسی برای ترجمه رسمی.
مأموریت کمیته بازی‌های رومیزی انجمن بازی‌های فکری ایران
محور عملیاتی
اقدام‌های کلیدی
استاندارد و حمایت تولید
تدوین راهنمای فنی قطعات، ایجاد صندوق ضمانت برای چاپ نخست.
آموزش و ترویج
دوره‌های مربیگری، بسته‌های «بازی در مدرسه» برای تقویت ریاضی و تاریخ.
رقابت و لیگ
برگزاری لیگ‌های Catan، Azul و شطرنج انتزاعی؛ رتبه‌بندی ملی بازیکنان.
پژوهش و توسعه
همکاری با دانشگاه‌ها برای سنجش اثر بازی بر مهارت شناختی؛ انتشار گزارش بازار سالانه.
شبکه‌سازی بین‌المللی
دعوت از طراحان جهانی در سمینار آنلاین، تسهیل حضور آثار ایرانی در نمایشگاه اِسن (Essen Spiel).
فرصت‌های پیشِ رو
بسته‌های آموزشی مهارت نرم برای سازمان‌ها (مدیریت پروژه از طریق بازی‌های همکاری).
تولید نسخه دیجیتال-همراه برای ثبت امتیاز و کمپین داستانی افزونه‌دار.
گردشگری بازی‌محور؛ تور یک‌روزه «بازی و تاریخ» در بافت‌های تاریخی شهرهای یزد و قزوین.
تلفیق هنر ایرانی؛ استفاده از مینیاتور، کاشیکاری و خطاطی در طراحی تخته و کارت برای تمایز جهانی.
سخن پایانی
بازی‌های رومیزی ترکیب هنر، ریاضی و تعامل انسانی‌اند؛ پلی میان نسل‌ها که مهارت تفکر و ارتباط را به‌ویژه در عصر دیجیتال زنده نگه می‌دارند. کمیته بازی‌های رومیزی انجمن بازی‌های فکری ایران با تمرکز بر استانداردسازی، آموزش و حمایت از نوآوری، می‌کوشد بستری بسازد تا طراح، ناشر، بازیکن و پژوهشگر در کنار یکدیگر آینده‌ای غنی و بومی پسند برای این صنعت رقم بزنند—آینده‌ای که تخته‌های چوبی و کارت‌های مقوایی آن، روایتگر داستان‌های ایرانی در گستره جهانی باشند.
