انجمن بازی های فکری ایران، تنها مرجع رسمی برگزاری مسابقات، جشنواره ها و دوره های مربیگری بازی های فکری در کشور است که از نیروهای متخصص و علاقمند به بازی های فکری تشکیل شده و تحت نظارت فدراسیون ورزش های همگانی جمهوری اسلامی ایران انجام فعالیت می کند.
هدف اصلی این انجمن فراهم کردن زمینه توسعه علمی- تخصصی و گسترش و ترویج بازی های فکری در سراسر کشور است، هدفی که به دلیل ناشناخته ماندن بازی های فکری و عدم توجه متولیان امر به مقوله بازی و سرگرمی و عدم استفاده از آن به عنوان یک ظرفیت مهم در زمینه های فرهنگی، درمانی، اجتماعی و …مغفول مانده است.
در همین راستا میزگردی با عنوان بررسی وضعیت بازی های فکری در ایران با حضور کاظم دستگردی، رئیس انجمن بازی های فکری، محمدرضا بهادران دبیر انجمن و مسیح خدابخشیان رئیس کمیته اتاق فرار انجمن بازیهای فکری در خبرگزاری فارس برگزار شد.
در ادامه مشروح صحبت های مطرح شده در این میزگرد را می خوانید:
فارس: بازی های فکری چند سال است که به صورت رسمی در کشور شناخته شده اند؟
دستگردی: بازی های فکری حدود ٧ سال است که ذیل فدراسیون ورزش های همگانی فعالیت می کنند، درست زمانی که پایه بازی های فکری مکعب روبیک بود اما از سه سال گذشته و همزمان با ورود یک سری بازی جدید مثل اتاق فرار به ایران، انواع و اقسام بازی هایی که زیرمجموعه بازی های رومیزی و فکری قرار می گیرند و تعدادشان هم بسیار بالاست به رسمیت شناخته شد، بازی هایی که به صورت دو یا چهار نفره و یا گروهی انجام می شود، در این بین بازی هایی مافیا و پانتومیم هم با استقبال رو به رو شدند.
فارس: بازی های فکری دسته بندی مشخصی دارند؟
دستگردی: ما بازی ها را در زیر مجموعه سه کمیته طبقه بندی کرده ایم،کمیته اتاق فرار، کمیته بازی های پازلی و کمیته بازی های رومیزی و نقش آفرینی که به صورت رشته ای و تخصصی هستند.
خوشبختانه در حال حاضر از طرف مردم شناخت خوبی روی بازی های فکری وجود دارد و بر اساس آمار موجود و به نسبت فعالیتی که طی سال های اخیر داشتیم رضایت بخش بوده اما نکته مهم تر بحث مسئولانی است که اطلاعات کمی نسبت به بازی های فکری دارند، حتی در خود وزارت ورزش و وزارت ارشاد یکی از دغدغه ها و مشکلات ما همین موضوع بوده است.
بهادران: البته باید توجه داشته باشیم که صنعت بازی های فکری صنعت جدیدی است و حتی اداره کل ورزش جوانان که متولی امر است روی بازی های فکری شناختی ندارد، حتی اداره کل ورزش جوانان در خیلی از استان ها از وجود کمیته بازی های فکری در زیرمجموعه خود بی خبر بودند.
فارس: آموزش در این زمینه چقدر می تواند موثر باشد؟
معرفی کارهای فرهنگی زمان زیادی می برد، خوشبختانه الان خانواده ها هم با مقوله بازی های فکری بیشتر آشنا شدند، از سوی دیگر آموزش و پرورش هم در این زمینه ورود کرده اما اقدامات سازمان یافته ای صورت نگرفته، در هر صورت هر نهاد یا وزارت خانه ای که در حوزه بازی های فکری کمک خواسته ما ورود کردیم اما متأسفانه ضعف آموزش داریم.
به همین جهت هم سرفصل آموزش بازی های فکری را تعیین کردیم که بر اساس آن فعالان این عرصه باید سیمنار آشنایی با بازی های فکری، دو کارگاه آموزش بازی فکری و رومیزی و همچنین کارگاه مربیگری درجه سه را طی کنند که البته مقدمات همین کارها هم یک سال و نیم زمان برد.
خدابخشیان: باید توجه داشته باشیم که وضعیت بازی های فکری شهر به شهر متفاوت است، اما به دلیل ریسک اقتصادی در این عرصه برخی مناطق محروم در بعضی استان ها مثل زاهدان، ایلام و خراسان شمالی وضعیت خوبی ندارند، مثل پینت بال که هنوز هم در خیلی از استان ها فعال نشده و کسی ابراز علاقه به سرمایه گذاری نکرده است، هرچند که کمیته های انجمن در شهرها و استان ها فعال هستند، به همین جهت هم نیاز است تا بخش خصىوصی برای سرمایه گذاری وارد شود.
فارس: پس باید بگوییم این عرصه زمینه یک کسب وکار پردرآمد است که به آن توجهی نشده؟
بهادران: حقیقتاً زمانی که اتاق فرار زیرمجموعه بازی های فکری قرار گرفت عده ای به چشم یک کسب و کار درآمدزا به آن نگاه کردند، اصناف و اتحادیه ها وارد شدند در حالی که خاک اش را ما خورده بودیم و نیاز بود تا با نظارت بیشتری فعالیت ها جلو برود.
همین الان هم در بعضی اتاق فرارها اتفاق های خوبی نمی افتد چون نظارتی وجود ندارد اما وقتی نظارت زیرنظر انجمن بازی های فکری باشد کار تخصصی می شود، ما باید تلاش کنیم تا نگاه مسئولان به بازی های فکری به عنوان یک سرگرمی خانواده محور، در دسترس و یک فرصت برای دورهمی های خانوادگی جلب شود.
خدابخشیان: درست است که بازی های فکری زمینه یک بیزینس هستند اما آنقدرها هم درآمد ندارند، بیشتر یک کار فرهنگی است تا بیزینس، به همین خاطر هم اگر امروز بسیاری از کافه بازی ها عملاً تبدیل به رستوران شده اند به خاطر درآمدزایی است.
از سوی دیگر چون در بسیاری از بازی های فکری ابزار اصلی کارت و تاس است، عده ای آن را با قمار اشتباه می گیرند و تغییر این طرز فکر هم نیاز به زمان و هم نیاز به آموزش و فرهنگسازی دارد، در بحث اتاق فرار هم برخی فکر می کنند اگر عده ای داخل یک اتاق دربسته بمانند ممکن است چه اتفاقی بیافتد در حالی که اتاق های فرار مجهز به دوربین و میکروفون است و همه چیز در آنجا کنترل و نظارت می شود به همین خاطر هم ما به سختی توانستیم نظر مساعد را برای یک بازی کاملاً خانوادگی جلب کنیم.
فارس: تعداد کافه بازی ها و اتاق های فرار استاندارد در ایران چقدر است؟
خدابخشیان: در بحث اسکیپ روم ها در حال حاضر عده ای به صورت زیرزمینی فعالیت می کنند و درصد کمتری هم با مجوزهایی که به شیوه های مختلف دریافت کرده اند در حال فعالیت هستند.
البته امیدواریم از این به بعد و پس از نظر مساعد پلیس اماکن برای همکاری با انجمن بازی های فکری، آمار مجموعه های قانونی بیشتر شود، در حال حاضر ٢٠ درصد کل اسکیپ روم ها در ایران دارای مجوز هستند و هنوز 80 درصد یا به دنبال مجوز نرفته اند و یا در فرآیند دریافت مجوز هستند.
امیدواریم دوستان در پلیس اماکن همراهی لازم را با ما داشته باشند و اگر واقعاً کمیته بازی های فکری در هر استانی تخلفی را تشخیص داد، ورود کنند در غیر این صورت کمیته ها جدی گرفته نمی شوند.
دستگردی: یک تفاوتی هم بین مجموعه هایی که مجوز دارند وجود دارد چون برخی از مثلاً شهرداری ها مجوز می گیرند که در این صورت بدون گذراندن دوره های آموزشی به فعالیت خود ادامه می دهند، در همین راستا ما آیین نامه ای را تدوین کردیم که بر اساس آن اگر کسی می خواهد باشگاه داری کند باید یک کارگاه پازلی و بازی های رومیزی را بگذراند، آموزش های لازم را ببیند و مدرک مربیگری درجه سه را دریافت کند، یعنی حتی مجوزشان هم مشروط به گذراندن دوره های آموزشی تخصصی است.
بعد از تمامی این مراحل اداره کل ورزش استان باید باشگاه را بررسی کند، بنابراین افرادی که خارج از این پروسه مجوز دریافت می کنند از هیچ کدام از این فیلترها عبور نکرده اند.
ما در انجمن به تنهایی توان تحول در حوزه بازی های فکری را نداریم و لازم است تا وزارت ارشاد یا شورای عالی انقلاب فرهنگی در این زمینه ورود کنند، مخصوصاً الان در شرایط کرونا که جای خالی بازی ها به شدت احساس می شود، ما با همین پتانسیلی که داریم حرکت می کنیم اما در برابر حرکتی که در دنیا می شود، عقب هستیم.
فارس: طی سال های اخیر برنامه های تلویزیونی متعددی در قالب بازی های فکری و اتاق فرار ساخته شده، این برنامه ها چقدر در معرفی بازی ها و فرهنگسازی در این زمینه تأثیرگذار بوده اند؟
دستگردی: همیشه یکی از دغدغه های اصلی ما بحث کمک رسانه ها بوده و خیلی وقت است که اعلام آمادگی کرده ایم تا در این زمینه مشاوره های درستی را ارائه دهیم اما با این حال شاهد ساخت برنامه هایی با موضوع بازی های فکری هستیم که متأسفانه استاندارد پیش نمی روند.
در حالی که اگر از متخصصین استفاده می شد کارهای تولید شده حرفی برای گفتن داشتند، البته که این افراد نگاهشان تجاری سازی است و حرکت یک بازیگر در یک بازی مثل مافیا می تواند درآمد زیادی برایشان داشته باشد.
اینکه می گویم شورای عالی انقلاب فرهنگی باید ورود کند و نظارت های بالادستی صورت گیرد برای همین است، ما پیشنهادات خود را به یکی از اعضای شورا اعلام کردیم اما هنوز جوابی نگرفته ایم.
خدابخشیان: قرار بر این شده که دوستان در شورای نظارت بر اسباب بازی این موضوع را در شورای عالی انقلاب فرهنگی مطرح کنند، البته قبل از آن موضوع بازی های فکری باید در شورای سیاست‌گذاریشان طرح شود که هنوز زمان آن مشخص نیست.
انجمن بازی های فکری نهاد پولداری نیست و نیاز به حمایت دارد، اخیراً برخی از دوستان با حمایت سازمان تبلیغات اسلامی، صدا و سیما و شورای نظارت بر اسباب بازی در تلاش هستند تا جشنواره طراحی اتاق فرار را برگزار کنند، صحبت هایی هم شده و انجمن بازی های فکری هم به عنوان یک نهاد مشاور در این زمینه فعال است.
فارس: پس با این اوصاف بازی های فکری در ایران تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله زیادی دارند.
بهادران: باید به این نکته توجه داشته باشیم که یک بخش بازی ها اوقات فراغت و سرگرمی است و جنبه های دیگری هم دارد که می تواند بسیاری از مشکلات را برطرف کند، ما چند وقت پیش به مرکزی رفتیم که اختلالات یادگیری و حرکتی بچه ها رو با بازی درمان می کردند و یا بیماری هایی مثل آلزایمر که با کمک بازی های فکری درحال پیشگیری است.
حتی خیلی از کشورها از بازی های فکری در راستای جذب توریست استفاده می کنند، مثلاً ترکیه بازی استامبول را طراحی کرده که بازیکن در حین بازی انگار سفری به این کشور داشته، چرا وزارت میراث فرهنگی از این ظرفیت در راستای جذب گردشگر استفاده نمی کند؟
ما حتی می توانیم در حوزه اتاق فرار سناریوی فرهنگی داشته باشیم، مثلاً سناریوی کربلای ٥ تا از این طریق فرهنگ ایثار و شهادت را به جوانان و نوجوانان معرفی کنیم، شرکت های بزرگ مثل گوگل از ظرفیت بازی ها برای تربیت نیروی انسانی استفاده می کنند.
این در حالی است که الان خیلی از اتاق فرارها از حالت معمایی خارج شده و به سمت اتاق های صرفا وحشتناک رفته و شکل سافاری به خود گرفته، یک علت آن هم این است که عده ای بدون کار تخصصی و مشاوره های درست اقدام به ساخت برنامه هایی در رسانه ملی کرده اند که به جای اصلاح یک تفکر اشتباه به آن دامن زده اند.
خدابخشیان: متأسفانه عدم نظارت باعث شده تا وضعیت اتاق فرارها به شکلی شود که تا دو سال دیگر اسکیپ روم غیرترسناک معنایی ندارد، همه در حال رقابت هستند تا جیغ بیشتری را از مخاطب بگیرند و در این میان برنامه های تلویزیونی هم به این مشکل دامن زده اند.
دستگردی: متأسفانه هدف ها فراموش شده، مدتی پیش یکی از همین برنامه سازان تلویزیونی پیش من آمده بود تا یک برنامه ای بسازد که به قول خودش مخاطب جمع کند و بخنداند بدون اینکه هدف مشخصی داشته باشد. هدف این افراد افزایش مخاطب و در راستای آن جذب اسپانسر و درآمدزایی است و کاری هم به فرهنگ سازی ندارند.
فارس: شما برای جلوگیری از این اتفاق اقدامی کرده اید؟
دستگردی: ما تنها کاری که می توانیم بکنیم این است که وارد این بازی ها نشویم، بارها گفته ایم و الان هم می گوییم باشگاه هایی که مجوز فعالیت ندارند به دنبال مجوز و بیمه مسئولیت مدنی باشند. ما در حال ارائه آمار باشگاه های بدون مجوز به اماکن هستیم و به استان ها هم اعلام کرده ایم که به هر جایی مجوز فعالیت ندهند.
خیلی ها واقعاً خودشان دوست ندارند به دنبال مجوز بروند چون سناریوهای صرفا ترسناک دارند و نمیخواهند مشتری هایشان را از دست بدهند.
بهادران: این در حالی است که دریافت مجوز مزایای زیادی برایشان دارد، مثل اینکه از پرداخت مالیات معاف می شوند، تعرفه های قبوض خدماتی شان کمتر محاسبه می شود ومی توانند پرسنل خود را بیمه کنند.
قراربر این بود که دوره مربیگری درجه سه اسفند ماه سال گذشته برگزار شود اما به دلیل کرونا متنفی شد، امکان برگزاری دوره ها به صورت مجازیوجود ندارد به همین جهت هم نامه ای به فدراسیون پزشکی ورزشی ارسال کرده ایم تا در صورت موافقت بتوانیم دوره ها را با رعایت پروتکل های بهداشتی برگزار کنیم، هرچقدر آموزش ها جامع باشد بهتر می توانیم فرهنگسازی کنیم.
فارس: چرا با وجود تمام تلاش های صورت گرفته هنوز هم بازار بازی های فکری در محاصره محصولات غربی است؟
بهادران: بازی های کپی غربی ٨٠ تا ٩٠ درصد بازار را گرفته اند و و ما کمتر شاهد تولیدات داخلی هستیم اما متولی این موضوع کانون پرورش فکری و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است.
خدابخشیان: اگر فرض را بر این بگذاریم که بازی ها در باشگاه های بازی های فکری زیر نظر اداره ورزش و فدراسیون ورزش های همگانی عرضه شوند، انجمن می تواند نظر دهد که بازی ارائه شود یا نه اما وقتی بازی ها در فروشگاه عرضه می شوند مسئولیتی بر عهده انجمن نیست.
اتفاق مثبتی که اخیراً در شورای نظارت بر اسباب بازی رخ داده تشکیل سه کارگروه عروسک، بازی های رومیزی و اتاق فرار بوده تا از این طریق نظارت ها بیشتر شود.
کپی کاری آدم ها را تنبل می کند البته خیلی از تولیدکنندگان داخلی هم هستند که خودشان تمایلی ندارند که برچسب ساخت ایران روی محصولاتشان زده شود چون معتقد هستند که اگر نوشته های روی جعبه خارجی باشد مردم بیشتر استقبال می کنند.
بازی های اورجینال ایرانی نسبت به گذشته وضعیت بهتری پیدا کرده و بازی هایی مثل زار، شاه دزد وزیر و دیوان جزو بازی های کاملا ایرانی محسوب می شوند.
بهادران: در راستای حمایت از تولیدات داخلی ما فراخوان جشنواره طراحی بازی های فکری و رومیزی در بهمن ماه را داده ایم، موضوع این جشنواره فرهنگ ایران است و حتی با یک سازنده هم صحبت کرده ایم تا طرح های برتر را به مرحله تولید برسانیم.